Voor mijn educatieve project Brief aan de Samenleving (BAS) vraag ik leerlingen van groep 6 tot 8 om brieven te schrijven aan mensen die zij nog nooit gesproken hebben. Om zelf mee te maken hoe dat is, schrijf ik ook brieven in mijn blog. Deze week beschreef ik de column van Rosanne Hertzberger in NRC nét ietsje anders. Omdenken, noemen ze dat.

moments contained

8 juni 2023

Er staat een nieuw beeld voor het Centraal Station van Rotterdam. Een standbeeld van een mens, vier meter hoog. Een persoon, Nederlands, Amerikaans, Antilliaans, Surinaams, Duits, Spaans, of Afrikaans, misschien. Het haar zit in een knot. Kleding: een joggingbroek en Nikes.

Waarom juist dit standbeeld? Kunstenaar Thomas Price zegt:

"Ik hou ervan dat mijn werk mensen bewust maakt van de dingen die ons al eeuwen, duizenden jaren omringen. Vaak beelden van machtige mannen. De schaal van dit werk is er om onze huidige opvattingen over kunst in de buitenruimte uit te dagen, wie mag gezien worden? Wie moet er vertegenwoordigd worden?”

Met zijn werk wil hij ‘verkennen, onderzoeken en bekritiseren’ en uiteraard bewust maken.

Bewustwording is nog steeds hard nodig.  Als je anno 2023 nog steeds moet ‘verkennen’ wie een standbeeld verdient, heb je als samenleving nog niet genoeg uit de kast getrokken in voorgaande jaren. Het woord ‘polarisatie’ alleen al brengt de woedende consument in mij naar boven die met haar vuist op de toonbank slaat. Ik wil meer vragen stellen. Ik ben nog niet bewust genoeg. Je moet beter je best doen. Ik wil mijn geld terug, want ik betaal belasting voor een inclusieve samenleving. De sociale problematiek in onze maatschappij is nog lang niet opgelost.

Ik geloof de kunstenaar eigenlijk gewoonweg niet wanneer hij zegt te ‘verkennen’. De kunstenaar wil het vast uitschreeuwen, net als de activisten die tijdens Black Lives Matter de bronzen witte mannen van hun paard trokken. In plaats daarvan maakte de kunstenaar een prachtig standbeeld van een prachtig mens. En ziet u, dat is al een op zichzelf staande manier om het uit te schreeuwen. Want wat valt er nou meer op dan een vier meter hoog beeld? Het ergste is dat je van tevoren al weet dat er racistische en discriminerende reacties opgeroepen gaan worden met dit beeld: kunst zelf is een daad van verzet.

Dit werk is een product van een maatschappelijke stroming waarin het steeds duidelijker wordt dat er gemarginaliseerde partijen in ons land zijn. Vrouw zijn, een beperking hebben, een hoofddoek dragen, een donkere huidskleur hebben of een combinatie hiervan: mensen beginnen eindelijk in te zien dat het lastig is om niet wit, man, een witte man of een witte Nederlander met privileges te zijn. Vooral in de culturele sector, waar hard gewerkt wordt aan meer inclusie. Want laten we eerlijk zijn: Nederland (en delen van de rest van de wereld) is allang niet meer alleen wit en met privileges. Al honderden jaren niet. Dus waarom zouden we in hemelsnaam met zijn allen blijven doen alsof dat wel zo is? De museumbesturen, onderzoekscommissies, programmeurs, jury’s van kunstprijzen, en andere culturele machthebbers zien je. Ben je zwart? Ben je vrouw? Ben je op een andere manier een 'minderheid' die historisch slachtoffer is? Heb je een lichamelijke of geestelijke beperking? Dan maken we met liefde ruimte voor je, want dat is wel het minste wat we kunnen doen. Het is namelijk zo'n kleine moeite. En nee, we vergeten ook de witte mensen niet. Gelijkheid, daar draait het om.

Oh, misschien richten we ook een standbeeld voor je op.

Voor iemand die gewoon is, in Nikes en joggingbroek. Die niet per se iets superbijzonders gepresteerd heeft, zoals de Nobelprijs gewonnen of een nieuw land ontdekt. Want gewoon jezelf zijn en mogen zijn ís namelijk al heel bijzonder. Vooral in een maatschappij waar jezelf zijn soms zo hard bestraft wordt, ook al zijn we zogenaamd een tolerant kikkerland.

Een standbeeld voor iedereen is het voorbeeld dat je niet per se iets heldhaftigs hoeft te doen om in the spotlight te staan, maar dat iedereen die spotlight verdient.

--

Iedere twee weken probeer ik een Brief Aan de Samenleving te publiceren. Soms lukt dat, soms ook niet! Je kunt je ook abonneren op de blog op LinkedIn.