Voor mijn educatieve project Brief aan de Samenleving (BAS) vraag ik leerlingen van groep 6 tot 8 om brieven te schrijven aan mensen die zij nog nooit gesproken hebben. Om zelf mee te maken hoe dat is, schrijf ik ook brieven in mijn blog. Deze week de eerste brief waarvan ik zeker weet dat ik geen antwoord terugkrijg van de geadresseerde: Mahsa Amini. Ook gebeurtenissen die ergens anders op de wereld plaatsvinden beïnvloeden de Nederlandse samenleving. En dit is een gebeurtenis waarover ik mijn mond niet wil houden.

Beste Mahsa / Jhina

5 oktober 2022

Beste Mahsa / Jhina (je Koerdische naam),

Dit is een moeilijke brief om te schrijven, omdat ik weet dat hij niet beantwoord gaat worden. Op 16 september 2022, bijna drie weken geleden, werd je gedood door een klap op het hoofd. De dood volgde een paar dagen later, maar dat die klap de oorzaak was, is duidelijk. Die klap werd uitgedeeld door een Iraanse politieman. 

Het spijt me zo. Echt waar. Het spijt me zo dat jij gedood bent vanwege je geslacht, de geldende religieuze norm en mannen die hun macht hebben misbruikt simpelweg omdat ze dat konden. Maar erger nog: omdat het wordt toegestaan. Omdat het ergens in de hoofden van de Iraanse machthebbers normaal is dat een vrouw en haar mening minderwaardig zijn.

Ik besloot in jouw leefwereld te duiken om een beetje te kunnen begrijpen wat hiertoe heeft kunnen leiden. In Iran is President Raisi de ‘baas’. Hij ondertekende vorige maand een decreet met vergaande gevolgen voor vrouwen als zij hun hoofddoek niet op de juiste manier dragen. Er is zelfs sprake van het inzetten van software met gezichtsherkenning zodat vrouwen die hun hoofddoek niet op de juiste manier dragen achtervolgd en gestraft kunnen worden. Vrouwen die voor de overheid werken kunnen ontslagen worden als hun social media foto niet strookt met de voorschriften. Andere vrouwen kunnen hoge boetes krijgen als ze hun hijab niet op de juiste manier dragen, en sociale rechten kunnen hen een half jaar tot een heel jaar ontzegd worden. Voor mij is dit als Nederlandse vrouw ondenkbaar. Maar ook hier zijn constant gesprekken over beperkingen in waar een hijab (hoofddoek) wel of niet moet worden toegestaan.

Weet je wel wat jouw dood ontketend heeft? Vrouwen (en mannen) van alle leeftijden gaan in meerdere landen (tot mijn trots ook in Nederland) de straat op om de wetgeving en het seksisme te veroordelen die jouw dood als gevolg heeft gehad. Maar zoals met alle protesten over belangrijke zaken het geval is: er vallen nog meer doden. Iran richt zich als gevolg van de protesten specifiek op het Koerdische deel en heeft onder andere een school met kinderen gebombardeerd. Dat niet alleen, Iran probeert uit alle macht berichtgeving over het doden van vrouwen als gevolg van de protestacties tegen te gaan. Zo is er censuur in de media en is internet in Iran zelfs helemaal uitgeschakeld geweest. Alsnog mislukt het stilhouden jammerlijk, want godzijdank is er social media en zijn er de hashtags #mahsa_amini #womanlifefreedom en variaties daarop. Hackers vinden manieren om het internet weer aan te zetten. Het blijft niet stil. Onrecht, hoe klein of groot ook, komt altijd uit.

Ik vraag me af hoe vaak er nog iemand dood moet gaan voordat er sociale verandering plaatsvind. George Floyd werd gedood en dat bracht nieuwe Black Lives Matters protesten op gang. En niet voor het eerst; al sinds de jaren ’60 zijn er met grote regelmaat protesten die racisme en discriminatie ter sprake brengen, in de hoop op verbetering. Educatie is mijn werk en ik zie pas de laatste jaren hoe het onderwijs probeert dit soort onderwerpen te gaan bespreken. Terwijl hier al minstens tien jaar actief vraag naar is. Maar er moeten eerst plannen worden gemaakt, beleidsstukken worden geschreven, gedragsnormen worden vastgesteld. Want praten doe je niet zomaar, toch? En veranderen is natuurlijk ook heel erg lastig.. En dat is het ook. Maar hoe langer de verandering duurt, hoe meer slachtoffers er in de tussentijd vallen. Ook jouw dood is het gevolg van racisme en discriminatie. Tegen vrouwen, tegen Koerden. Ik wacht op het moment dat in Nederland de eerste witte Nederlandse doden vallen en hier protesten ontstaan die belangrijk genoeg worden gevonden om daadwerkelijk verandering teweeg te brengen. We hadden hier iets genaamd de ‘toeslagenaffaire’ en die zaak staat bol van het racisme en de discriminatie, maar structurele verandering in onze samenleving of overheid? Ik zie hem nog niet. Gelukkig zie ik wel dat individuen en samenwerkingsverbanden samen de wereld een stukje mooier willen maken. En die grotere organisaties, ook zij zijn bereid om de confrontatie aan te gaan.

Lieve Mahsa, het spijt me zo ontzettend dat jou (en talloze anderen, want die zijn er) dit is overkomen. Het lijkt zo zinloos. Maar misschien, heel misschien, is het dit keer anders dan de andere keren. Heel misschien, is er verandering teweeg gebracht. Heel misschien hoeven er niet eerst beleidsstukken te worden geschreven, plannen gemaakt te worden en gedragsnormen te worden vastgesteld. Misschien kunnen we eindelijk gewoon het gesprek aangaan. Door te praten, maar ook door brieven, blogs of artikelen te schrijven. Door met elkaar te praten leer je namelijk over elkaars geloof, achtergrond en normen en waarden. Educatie is de oplossing. Ik schrijf deze brief aan jou, maar tegelijkertijd aan alle Iraanse vrouwen (of Nederlands-Iraanse vrouwen: als jullie willen antwoorden, doe dat alsjeblieft, ik ga het gesprek aan).

Wat moet er veranderen en hoe kan ik daarbij helpen?

Rust in vrede,

Met liefs,

Mara van der Velden

Cactus Educatie 

De volgende Brief aan de Samenleving zal 19 oktober online komen. Heb je suggesties over wie ik een brief kan schrijven? Stuur me een berichtje!  Je kunt je ook abonneren op mijn nieuwsbrief via LinkedIn.