Voor mijn educatieve project Brief aan de Samenleving (BAS) vraag ik leerlingen van groep 6 tot 8 om brieven te schrijven aan mensen die zij nog nooit gesproken hebben. Om zelf mee te maken hoe dat is, schrijf ik ook brieven in mijn blog. Deze week schreef ik een open brief aan een voorstander van Zwarte Piet.

Beste Voorstander,

16 november 2022

Beste voorstander van Zwarte Piet,

Wat een manier om iemand aan te spreken. Ik zou het liefst je naam gebruiken, maar na veel artikelen met namen en steden te zien en me suf googelen om je persoonlijk te pakken te krijgen, werd het me duidelijk dat ik geen contactmogelijkheden zou vinden omdat er te veel mensen met dezelfde voor- en achternaam zijn en er geen foto’s geplaatst worden. Genoeg voorstanders te vinden op social media, dat klopt. Maar ik voel me niet per se geroepen om op de (meestal) grove berichten te reageren. En ik denk ook dat niet iedereen op Facebook of Instagram zit te wachten op een linkse tuthola die een voorstander van Zwarte Piet schrijft.

Maar: ik ben niet voor één gat te vangen! En ik ben ook niet een alleen-maar-linkse-tuthola. Sterker nog, ik ben geen tuthola. Bovendien denk ik ook niet dat de groep voorstanders op social media, met agressieve berichten over Zwarte Piet, de enige voorstanders zijn. Een beschaafd gesprek moet op zijn minst mogelijk zijn. Ik hoop dus dat je op mijn brief reageert!

Wat je misschien over mij moet weten, voordat je denkt: ‘daar komt er weer zo één aan’, is dat ik beide kanten van het Zwarte Pieten verhaal snap. Ik snap dat je boos of teleurgesteld (of allebei) bent omdat iets wat jij al zo lang kent ineens moet veranderen. Ik snap dat je gewend bent aan de traditie van Zwarte Piet en daar goede herinneringen aan hebt. Ik snap dat je jouw traditie van jouw familie door wilt geven aan jouw eigen familie. En ik snap ook dat er onderzoeken en artikelen online te vinden zijn (zoals deze, deze of deze) die je sterken in je mening. Maar ik snap óók dat mensen met een donkere huidskleur Zwarte Piet als kwetsend ervaren omdat hij (volgens dit, dit en dit artikel/onderzoek) wel degelijk afstamt van de slavernij en met karikaturen van zwarte mensen uitgebeeld word. Ook is er al sinds de jaren 60 van de vorige eeuw kritiek op de beeltenis van Zwarte Piet. Zelf vind ik het prima als deze traditie veranderd wordt. Ik heb meerdere donkere mensen gesproken die in het dagelijks leven ieder jaar met Sinterklaas weer opnieuw worden uitgescholden voor Zwarte Piet (niet alleen zo genoemd, nee, echt worden uitgescholden), die de vraag gesteld krijgen ‘Waar zijn je rode lippen?’ of ‘Waar is je baas gebleven?’. En nee, daarmee bedoelen ze niet hun echte baas, maar juist ja, Sinterklaas. Ook worden ze letterlijk aangesproken op het ‘tegen Zwarte Piet’ zijn op agressieve manier, hoewel daar totaal geen aanleiding voor is. Grappige opmerkingen volgens sommigen, maar juist ook (on)bedoeld racistisch. En dat is de reden waarom ik je een brief schrijf, want ik wil graag weten waarom jij zo graag wilt dat Zwarte Piet blijft. Misschien begrijp ik je dan beter.

Hoewel ik dus snap dat er emoties komen kijken bij verandering (ik ben zelf ook niet altijd een voorstander van verandering), ben ik vooral nieuwsgierig naar de noodzaak van Zwarte Piet in het hele Sinterklaas gebeuren. Sinterklaas is een familietraditie. Het draait om een man die kinderen cadeautjes komt brengen, die wij Nederlanders (van welke kleur ook, want ja, ik weet ook dat multicultureel Nederland niet verschoond is van het Sinterklaas vieren) vervolgens met het hele gezin en het liefst ook neefjes, nichtjes, ooms en tantes en opa en oma uit gaan pakken. Het mysterie is natuurlijk dat de cadeautjes gebracht worden door iemand die niet zichtbaar is, behalve op het moment dat Sint en zijn Pieten aankomen in de stad (of het dorp). Natuurlijk zijn sommige Sinterklazen ook hulp Sinterklazen, anders werkt het niet (als volwassene krijg ik bijna een paniekaanval bij het idee dat je alle kinderen in Nederland tevreden zou moeten zien stellen, met of zonder Pieten). Wat maakt Zwarte Piet voor jou magisch? En, waarom kun je je een wereld zonder Zwarte Piet niet voorstellen? Wat maakt dat hij helemaal zwart moet zijn en geen roetvegen mag hebben? In kleinere dorpen kan ik nog snappen dat je bang bent voor de herkenning van deze mysterieuze man of vrouw (al had mijn neefje van 8 het vroeger ook wel door toen een bekende met een compleet zwart gezicht voor hem stond), maar in de stad kun je onmogelijk alle pieten herkennen. Toch?

Voor mij draait Sinterklaas om liefde: liefde laten zien door middel van het geven van cadeautjes, die je uit mag pakken met het hele gezin (als daar het geld voor is, want helaas betaalt Sint je cadeaurekening niet). Je leert ervan dat ook een totale onbekende iets aardigs voor jou kan doen. Dat Sint daar hulp bij nodig heeft, is een gegeven. Maar welke kleur die hulp heeft, alleen zwart is (wederom, voor mij) ook niet echt realistisch. Vooral omdat inmiddels op ieder land van de wereld wel een multiculturele samenleving is, van Spanje tot Australië en van Nederland tot China.

Tot zover mijn gedachtes en mijn vragen. Ik ben bang dat mijn oordeel niet helemaal weg is gebleven uit deze brief. Oeps. Dat neemt niet weg dat ik graag jouw verhaal wil horen. En weet dat ik je vooral een fijn samenzijn met je familie gun. Dat is ten slotte toch alles wat ertoe doet?

Met vriendelijke groet,

Mara van der Velden

Cactus Educatie 

De volgende Brief aan de Samenleving zal 30 november online komen. Heb je suggesties over wie ik een brief kan schrijven? Stuur me een berichtje!  Je kunt je ook abonneren op mijn nieuwsbrief via LinkedIn.